KEDREAİ (SEDİR) ADASI KAZI VE ARAŞTIRMA ÇALIŞMALARI
Araştırma Tarihi
Kedreai araştırmalarımızın geçmişi 20 yıllık kesintisiz bir araştırma sürecini kapsamaktadır.
Sedir Adası ve çevresindeki çalışmalar Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından 2003 yılından beri Prof. Dr. Adnan Diler başkanlığında yüzey araştırmaları şeklinde yürütülmektedir.
Sedir Adası, Karia bölgesi araştırmalarımızda kültürel, doğal ve sosyal bakımdan bir bütün olarak değerlendirilmesi gereken, Gelibolu Vadisi ve Çamlı ile Kültürel kaynak Yönetimi Modeli için örnek seçilmiştir (Krş. A. Diler, Muğla’da Kültür ve Tabiat varlıkların Korunmasında Yaşanan Sorunlar: Kültürel ve Doğal Kaynak Yönetimi Ön Araştırması İstanbul–2004).
Sedir adasının sosyolojik boyutunu kapsayan Çamlı Köyü ve Gelibolu Vadisi’nde Sosyolojik yapı araştırması sonuçları Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyoloji Bölümü öğretim elamanlarından Doç. Dr. Nurgün Oktik başkanlığındaki bir ekip tarafından gerçekleştirilerek yayınlanmıştır (Bkz. N. Oktik - Ş. Öztürk, Sosyolojik Yapı Araştırmaları, Kültürel ve Doğal Kaynak Yönetimi Ön Araştırmaları II/Preliminary Research on Cultural and Natural Resource Management II Research on Social Structures: Muğla (Mobolla), Konacık (Pedasa), Sedir Adası- Gelibolu Vadisi Çamlı (Kedreai) Damlıboğaz (Hydai) Mazıköy (Kissebükü) Model Alanları, Muğla Üniversitesi yayınları 2007, 79-125
2009-2010 yılları arasında SMAP III Avrupa Birliği Gökova Körfezi Sedir Adası Alt çalışma grubu çalışmaları kapsamında Bakanlık izni ile temizlik çalışmaları yapılarak kentin yerleşim haritası elde edilerek alan sunumu çalışmalarına yönelik kentin yönetim planı hazırlanmıştır. Bu süreçte Kedreai’de ilk kez alan sunumu ve çevre düzenleme çalışmaları gerçekleştirilmiş Muğla Müzesi denetiminde temizlik çalışmaları yapılarak kentin anakara, Orata ve Küçük adayı da içine alan kapsamlı bir haritası elde edilmiş, Yönetim planı ve Koruma Amaçlı imar planı Muğla Kültür Varlıkları Koruma Bölge kuruluna sunulmuştur. (Bkz. Diler, A., Sedir Adası (Kedreai), SMAP III Avrupa Birliği Gökova Projesi, Muğla, 2009. Preparation and Implementatipon of the Integrated Management Action Plan in Collabaration with Stakeholders For The Gökova Bay and Sedir Island Within Gokova Special Protected Area. EU SMAP III Gökova Project 2006-2009; A. Diler Diler, A., “The Delicate Balance of Natural and Cultural Heritage: a Proposal for the Management Plan of Sedir Island (Kedreai)”, Xantener Berichte, Band 19, 2011, s.107-129.)
2017 yılında Muğla Müzesi Başkanlığında Prof. Dr. Adnan Diler danışmanlığında Tiyatro ve Apollon Kutsal Alanında ve restorasyonu ön görülen Tiyatroda kazı çalışmaları gerçekleştirildi.
2018 yılında Marmaris Müzesi başkanlığında Anakarada kaçak kazıların önlenmesi amacıyla kurtarma kazıları gerçekleştirildi.
2020 yılında Bakanlık izni ile Muğla Müzesi Başkanlığında ve Prof. Dr. Adnan Diler bilimsel danışmanlığında iki ayrı alana Kedreai anakara nekropolü ve adada kazı çalışmaları gerçekleştirildi.
2021 ve 2022 yıllarında Bakanlık izni ile Muğla Müzesi Başkanlığında ve Prof. Dr. Adnan Diler bilimsel danışmanlığında Kedreai adasında ve Orata adasında kazı çalışmaları ile birlikte restorasyon ve konservasyon projelerine yönelik çalışmalar devam etmektedir.
Tarihçe
Kedreai, Keramos Körfezi’nin (modern Ören) doğusunda bir ada yerleşmesidir. Türk Döneminde ‘Şehiroğlu’ diye adlandırılan Ada günümüzde ‘Sedir’ olarak isimlendirilir. Adanın ismi sedir ağacından gelse de bugün Adada sedir ağacı yoktur.
Yaklaşık 800 metre bir kıyı uzunluğuna sahip olan adanın yanı başında Orata Adası ve Küçük Ada bulunmaktadır.
Sedir Adasında yerleşim adayı ikiye ayıran isthmos’un (kıstak) doğu tarafında oluşmuştur. Kentin tiyatrosu, kutsal alanları, konut, liman ve diğer pek çok önemli sivil ve dinsel yapıları, surlarla çevrili bu alan üzerindedir. Nekropol alanı, liman ve diğer sivil yapıların bir bölümü ise adanın doğu yakasındaki anakaradadır.
Sedir Adası’nın da içinde olduğu topraklar eski çağda Rhodos Peraia’sına (karşıkara) dahildi. Adanın Ksenophon tarafından “yarı barbar” olarak nitelendirilen halkı Karia kökenliydi. MÖ 3. yüzyılda ise Yunanca konuşmakta ve yazmakta, tanrı Apollon’a tapınmakta ve kentte atletizm yarışmaları düzenlemekteydiler.
MÖ 5. yüzyılda Delos konfederasyonuna bağlanan Kedreai’nin birliğe ödediği vergi yarım talentti. Ksenophonun verdiği bilgiye göre Spartalı komutan Lysandros MÖ 405 yılında Peleponnesos Savaşında Atina’yı destekleyen kente saldırmış ve kenti ele geçirerek Kedrealileri köle tacirlerine satmıştır. MÖ 2. yüzyılın ilk çeyreğinde Roma müttefikleri ile Seleukos Krallığı arasında süren savaş ve karışıklık döneminin ardından Karia Bölgesi’nin büyük bölümü ile birlikte Kedreai de yeniden Rhodos’un egemenliğine girmiştir. MÖ 168—167 yıllarında Roma, bölgenin özgür olduğunu ilan etmiştir. Bu tarihten MÖ 133 yılında Bergama Rhodos’un Attalos’un krallığını Roma’ya bırakmasına kadar geçen süre içinde Kedreai’nin durumu kesinlik kazanmamıştır. Kent, MÖ. 129 yılında Roma’nın egemenliği altına girerek, Küçük Asya’da kurulan ilk Roma eyaleti “Provincia Asia” içinde yer alır.
Doğu Roma İmparatorluğu hâkimiyeti altındaki Karia Bölgesine yönelik Türk akınlarının MS 11. yüzyıl sonlarından itibaren yoğunlaşmasının ardından kent, MS 15. yüzyılın ilk çeyreğinden sonra kesin olarak Osmanlı egemenliğine girmiştir. Bugün hem anakarada hem de adalarda izlenen ayakta kalmış kalıntıların büyük çoğunluğu Doğu Roma Dönemi’nden kalmadır.
Kalıntılar
Kedreai kentinin kalıntıları, Marmaris’in Çamlı Köyü’nde, Gökova Körfezi’nin güney kıyısındaki Sedir Adası (Şehir Adası / Şehiroğlu Adası) üzerinde yer alır. Yaklaşık 800 m. uzunluğa sahip ada, kuzeyinde bulunan ve daha küçük olan iki adacıkla birlikte takımadalar teşkil etmektedir. Ancak Kedreai kentinin kalıntıları, bir ada üzerinde kalmış değildir. 16. yüzyıla ait denizcilik haritalarında da işaretlenmiş olan kentin üzerinde önemli kamu ve dinsel yapılarının yer aldığı asıl yerleşme, bir kıstakla ikiye bölünen büyük ada üzerindedir. Adanın kuzeyindeki daha küçük olan Orata Adası ve diğer küçük adalar üzerinde daha çok geç Bizans dönemine tarihlenen liman ile ilgili tekne yanaşma yerlerini ve dinsel yapıları görüyoruz. Kentin nekropol alanı ise anakarada konumlanmaktadır.